Ücretsiz İzin Alma Şartları Nelerdir, Nasıl Alınır?

Ücretsiz izin hakkı çalışanlara İş Kanunlarınca tanınmış bir hak olması ile birlikte iş yükünün azalması durumunda işyerini koruma amacı ile işverene de verilen haktır. İşbu hakkın kanunlara uygun bir şekilde kullanılabilmesi için belli şartların yerine getirilmesi gerekir. Söz konusu hak işveren ve çalışan açısından kötü niyetli olarak kullanıma açık bir haktır. Örnek olarak çalışan işverenin işlerinin aksaması adına ücretsiz olarak izne ayrılabileceği gibi işveren de ekonomik kaygılarını öne sürerek çalışanla iş akdini feshetmeden, örtülü olarak işten çıkarabilmektedir. Bu nedenle ücretsiz iznin geçerliliği belli koşullara bağlı olarak izin talebinin tarafların onay ile geçerli olacağı öngörülmektedir.

Bu denli önemli bir uygulamada hak kayıplarının önüne geçilmesi için kuruluş aşamasında, uygulama koşullarına uyulması ve tüm prosedürlerin hatasız ve eksiksiz ilerlemesi gerekir.

Ücretsiz İzin Nedir?

Ücretsiz izin, işçi ve işverenin anlaşarak bir süreliğine iş sözleşmesini askıya alması anlamına gelir. Ücretsiz izin aslında iş akdinin askıya alınması olarak da nitelendirilebilir. İş akdi feshedilmez, çalışanın işyeri ile ilişiği kesilmemektedir. Bu zamanda işçinin iş görme yükümlüğü, işverenin de ücret ödeme yükümlülüğü bulunmaz.

İşçinin ücretsiz izne çıkabilmesi için belirli bir süre o işyerinde çalışma şartı da bulunmaz. İşe yeni başlamış veya kıdemi az olan bir işçi de gerekli şartları yerine getirmesi durumunda ücretsiz izin kullanabilmektedir.

Ücretsiz İznin Yazılı Olma Şartı

İşverenin veya işçinin yönelteceği ücretsiz izin teklifleri ve teklifin kabulü yazılı olması gerekir. Ücretsiz izin uygulaması, çalışma koşulları ilişkin olup İş Kanunu m. 22 anlamında “çalışma koşullarında esaslı değişiklik” anlamına gelir. İlk önce ifade etmek isteriz ki İş Kanunu m.22, 4857 Sayılı İş Kanuna tüm işletmeler ve işçiler için geçerlidir.

İş Kanunu Madde 22 uyarınca; “İşveren, ücretsiz izin teklifini hukuki sonuçlarını anlatarak işçiye yazılı olarak sunmalı ve işçinin de bu ücretsiz izin teklifini 6 işgünü içerisinde yazılı olarak kabul etmesi gerekir. İşçi, bu ücretsiz izin teklifini kabul etmek zorunda değildir. İşçi tarafından altı işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen ücretsiz izin teklifi artık işçiyi bağlamaz ve dolayısıyla işveren işçiyi ücretsiz izne çıkaramaz.” olarak ifade edilmiştir.

İşveren bu ücretsiz izin teklifinin geçerli bir sebebe dayandığını ya da aralarında olan iş sözleşmesinin feshi için İş Kanunu anlamında başka bir geçerli sebep bulunduğunu yazılı olarak açıklanması ve bildirim süresine uymak sureti ile iş sözleşmesini feshedebilmektedir. Ancak bu durumlarda gerekli şartların varlığı halinde işveren tarafından işçiye kıdem tazminatı ödenmesi gerekmektedir. Ayrıca işçiler bu feshe karşı İş Kanununun 17-21. maddelerine göre dava açabilmektedir. Bu nedenle ücretsiz izne ayrılacak işçilerinin de işverenin de haklarının korunması için ücretsiz iznin yazılı olarak verilmesi oldukça önemlidir.

Geçersiz Ücretsiz İzin

Geçersiz ücretsiz izin uygulaması durumunda, iş sözleşmesinin işveren tarafından hukuka aykırı olarak feshedildiği anlamına gelir. İşçinin yazılı kabulü dışında işveren tarafından gerçekleştirilen ücretsiz izin uygulamaları, ücretsiz işin niteliğinden yahut İş Kanunundan kaynaklanmıyorsa ya da işveren ve işçinin bu hususta ortak bir anlaşma söz konusu olmazsa iş sözleşmesinin işveren tarafından hukuka aykırı olarak feshedildiği anlamına gelir. Bu durumlarda, iş sözleşmesinin işveren tarafından feshi olduğu zaman gerekli şartların oluşması durumunda işverenin işçiye ihbar ve kıdem tazminatı ödemesi gerekir.